Κηδεία, αϋπνία αλλά και ανοικοδόμηση και… ζωή
Κάπου σ’ ένα στενό στον λόφο που τον έλεγαν κι έμοιαζε με Ζούγκλα, ο κύριος Θανάσης μαζεύει τις στάχτες από αυτό που ήταν κάποτε η βιβλιοθήκη του.
«Σαράντα χρόνια πνευματικής εργασίας, όλα στάχτη… Τα σπίτια θα τα ξαναφτιάξουμε, μόνο οι άνθρωποί μας που δεν ξαναγυρνούν… Και τα χειρόγραφά μου… Η διδακτορική διατριβή της κόρης μου… Το καταλαβαίνω πως ίσως δεν καταλαβαίνουν, αλλά πονάει τόσο, τόσο, τόσο πολύ. Κόρη μου, εσύ καταλαβαίνεις, γράφεις κι εσύ».
Ο κύριος Θανάσης ξεσπάει σε λυγμούς – κι είναι η πρώτη φορά σήμερα στο Μάτι που βλέπω τα δάκρυα να κυλούν αβίαστα.
Τις πρώτες μέρες οι άνθρωποι ήταν σχεδόν παγωμένοι από το σοκ, τώρα έχει αρχίσει ο θρήνος.
Κηδεία. Αϋπνία. Ανοικοδόμηση. Ζωή. Αυτές είναι οι τέσσερις λέξεις που ακούς όπου κι αν βρεθείς στην καμένη πόλη.
«Ο Θεός δεν μας έχει δώσει τις λέξεις για να περιγράψουμε καταστάσεις σαν κι αυτές», έλεγε η μητέρα που έχασε την κόρη και το 6 μηνών εγγονάκι της στην πυρκαγιά.
«Δεν υπάρχει σπίτι που να μη θρηνεί κάποιον πολύ κοντινό του. Ο γιος μου έχασε τον φίλο του, κάηκε το αγοράκι στην άκρη αυτού του δρόμου… Πήγα σήμερα στο μίνι μάρκετ, η ταμίας έχει καεί… Οι μεγάλοι άνθρωποι ειδικά είναι σαν νεκροζώντανοι».
Η Αγνή αδειάζει το σπίτι από τα ερείπια. Με πηγαίνει σ’ αυτό που κάποτε ήταν το σαλόνι.
«Μπορείς να μαντέψεις τι ήταν αυτό;». Αδυνατώ να φανταστώ τι μπορεί να ήταν αυτός ο μαντεμένιος σκελετός. «Ηταν το πιάνο της γιαγιάς μου. Χάθηκε κι αυτό μαζί με τους πίνακές της κι όλα μας τα βιβλία, τις φωτογραφίες. Είναι σαν να χάνεις κομμάτια της ταυτότητάς σου».
Η Αγνή με τους γέροντες γονείς της και τα παιδιά της έμειναν 4 ώρες μέσα στο νερό.
«Ο γονείς μου επέζησαν γιατί ήταν πάνω τους γαντζωμένα τα εγγόνια τους – μπορεί και να είχαν εγκαταλείψει διαφορετικά… Μας έσωσε με τη βάρκα ένας Πακιστανός. Την επόμενη μέρα με πήρε τηλέφωνο για να δει πώς είναι οι γονείς μου. Συγκινήθηκα τόσο πολύ, πάρα πολλοί μετανάστες βοήθησαν κι εκείνη τη φοβερή νύχτα και μετά».
Ο Αλή είναι ένας από αυτούς τους μετανάστες που ζουν στο Μάτι εδώ και πολλά χρόνια. Τώρα μένει στην τεράστια αυλή που στέγαζε κάποτε το σπίτι του αφεντικού και το δικό του παράσπιτο.
Σε μια γωνία μαζεύει όλα τα έπιπλα που διασώθηκαν και προσπαθεί να φτιάξει ένα καινούργιο σπιτικό, με στέγη από ελενίτ, αλλά χωρίς κανέναν τοίχο.
«Δεν θέλω να φύγω, έχω διάφορες δουλειές εδώ. Πρέπει να μείνουμε, πρέπει η ζωή να συνεχιστεί».
Πάντως σήμερα, εκτός από τους στρατιώτες που μοιράζουν τα συσσίτια, στην Αργυρά Ακτή δεν υπάρχει ψυχή.
Ενα στεφάνι με λευκά τριαντάφυλλα κάτω από μια μισοκαμένη ομπρέλα («στην αγαπημένη μας κόρη»), ένα αρκουδάκι, ένα ζευγάρι γυαλιά, ένα καμένο κλουβί χωρίς το καναρίνι. Δίπλα ένα πανό: «Ούτε συγγνώμη ούτε ντροπή, στις στάχτες φωνάζουν οι νεκροί».
Η πόλη πια επιβιώνει στον ρυθμό της συμφοράς. Στις αφίσες διαβάζεις πού λειτουργεί το κοινωνικό πλυντήριο και πού διανέμεται φαγητό, πού στεγάζεται η ομάδα των ψυχολόγων και πού διανέμονται φάρμακα.
Ο στρατός μοιράζει συσσίτιο δύο φορές τη μέρα, όπως κι οι εθελοντές. Στις καμένες μάντρες οι καινούργιες αφίσες είναι από παλιατζήδες που μαζεύουν καμένα πράγματα.
Τι βλέπουν τα συνεργεία;
Ο Θανάσης δουλεύει σ’ ένα από τα πολλά συνεργεία που σκάβουν για να τοποθετηθούν κολόνες της ΔΕΗ. Βλέπει καθημερινά εκείνους που έρχονται για να θρηνήσουν έξω από μια μάντρα. Είναι η μάντρα στο οικόπεδο Φράγκου όπου 26 άνθρωποι χάθηκαν αγκαλιασμένοι.
«Λύκους είχε μέσα και το μάντρωσε έτσι; Μέχρι κάτω στην παραλία μαντρωμένο… Και ποιος τους το επέτρεψε; Ποιος έπρεπε να τους ελέγξει και δεν το έκανε; Χάθηκαν άδικα οι άνθρωποι λίγα μέτρα από τη θάλασσα… Θα πληρώσει κανείς;».
Ο Θανάσης έχει έρθει από τη Χαλκίδα και δουλεύει νυχθημερόν στα καμένα, όπως πάρα πολλοί εργάτες. Μου δείχνει τα σημειώματα πάνω στην καγκελόπορτα.
«Βλέπεις εδώ τι γράφει; Γιατί γράφει. Γιατί τόσες ψυχούλες; Να πεις του πρωθυπουργού και σε όλους τους μεγάλους να βγουν έξω από τα γραφεία τους και να έρθουν εδώ να δουν τι συμβαίνει, να δουν μόνοι τους και να ακούσουν τους ανθρώπους κι όχι τους διάφορους συμβουλάτορες που τους λένε ό,τι θέλουν, όπως θέλουν».
Ολοι μοιράζονται αυτό το συλλογικό πένθος εδώ – ακόμα και οι στρατιώτες, ακόμα και οι αστυνομικοί, ακόμα και δημοσιογράφοι.
Ο μόνος που δεν συμμερίζεται τίποτα από όλα αυτά είναι ο δήμαρχος της πόλης ή για την ακρίβεια ο άνθρωπος που νομίζει ότι εξακολουθεί να είναι ο δήμαρχος της πόλης, αφού τόσο οι δημοτικοί του σύμβουλοι όσο και οι κάτοικοι δεν τον αναγνωρίζουν ως τέτοιο.
«Ψηφίσαμε τον Ψινάκη γιατί μας έταζε ότι θα φέρει τουρισμό. Εφερε την καταστροφή και τώρα εξακολουθεί να προκαλεί προβλήματα αφού είναι άφαντος, δεν συνεργάζεται σε τίποτα με κανέναν φορέα», λέει ο Γιάννης κι είναι μάλλον ο πιο ευγενής από τους κατοίκους που εξοργίζονται και μόνο στο άκουσμα του ονόματος του κ. Ψινάκη, τον οποίο περιλούζουν με μπινελίκια και κατάρες.
Ο θυμός βγαίνει σιγά σιγά όσο οι μέρες περνούν και το αποτύπωμα της τραγωδίας γίνεται εναργέστερο. Αλλος τα έχει με την κυβέρνηση, άλλος με τον δήμαρχο, άλλος με την πυροσβεστική, άλλος με την αστυνομία, άλλος με τα αυθαίρετα, άλλος με τον διπλανό του, άλλος με τον ίδιο τον εαυτό του.
Η Νατάσα Γεωργιοπούλου είναι μια από τις ψυχολόγους της κινητής μονάδας του Δήμου Αθηναίων που καθημερινά από την 1η Αυγούστου επισκέπτεται τους κατοίκους στο Μάτι.
Οι ψυχολόγοι και οι κοινωνικοί λειτουργοί πηγαίνουν πόρτα πόρτα στα σπίτια αναζητώντας τους ανθρώπους που χρειάζονται στήριξη στο βαρύτατο πένθος τους και τους ενημερώνουν για το πού μπορούν να την αναζητήσουν.
Στον Δήμο Ραφήνας -και πολύ σύντομα και στον Δήμο Μαραθώνα από την Κάριτας- λειτουργεί ομάδα υποστήριξης, ενώ και κλιμάκια του ΚΕΕΛΠΝΟ παρέχουν ψυχολογική υποστήριξη και συμβουλευτική.
«Η μεγαλύτερη ανάγκη των ανθρώπων θα φανεί αφού αποκατασταθεί μια κάποια κανονικότητα, αφού λυθούν τα άμεσα πιεστικά προβλήματα της επιβίωσης», μας λέει η κ. Γεωργιοπούλου. «Τώρα είναι ακόμα σε κατάσταση σοκ, προσπαθούν να συνειδητοποιήσουν τι έχει συμβεί. Είναι τέτοιο το μέγεθος της καταστροφής που χρειάζεται χρόνος. Ολη η περιοχή είναι πια κρανίου τόπος. Ο θυμός θα βγει αργότερα ίσως – για την ώρα κυριαρχεί η οδύνη. Θα παίξει τεράστιο ρόλο στην ψυχολογία των ανθρώπων και ο τρόπος που η πολιτεία θα διαχειριστεί την κατάσταση. Πρέπει να μαζευτούν γρήγορα τα καμένα και να φύγουν τα μπάζα, να αποκατασταθεί μια σταθερότητα και μια κανονικότητα έστω σ’ έναν βαθμό. Είναι τεράστια η δυσκολία για τους μόνιμους κατοίκους που εκτίθενται καθημερινά σ’ αυτό το τοπίο και δεν έχουν διαφυγή – αυτό κάνει το τραύμα ακόμα πιο βαθύ. Οι άνθρωποι έχουν την ψυχολογία του επιζήσαντος: νιώθουν τυχεροί από τη μια που επιβίωσαν κι από την άλλη κουβαλούν ενοχή. Αυτό που βοηθάει πάρα πολύ είναι το δίχτυ αλληλεγγύης, όλοι αυτοί οι εθελοντές που έρχονται καθημερινά. Οι άνθρωποι έχουν ανάγκη να νιώθουν συντροφευμένοι».
Οι «συναισθηματικοί κάτοικοι»
Με τη βαθύτατη οδύνη συνυπάρχει η αγωνία για τη ζωή και το πώς θα επιστρέψει στο Μάτι. Κι αυτή τη μοιράζονται εκτός από τους ντόπιους κι όλοι όσοι έρχονται ως επισκέπτες εδώ.
Είναι αυτοί που η Αγνή αποκαλεί «συναισθηματικοί κάτοικοι», όλοι όσοι έχουν αναμνήσεις από τον τόπο. Σαν την Αννέζα και τον άντρα που κοιτάζουν από ψηλά το Κόκκινο Λιμανάκι.
«Ποτέ δεν είχε πάει ο νους μας στο κακό, ποτέ δεν σκεφτήκαμε πώς θα φύγουμε αν συμβεί μια πυρκαγιά. Τώρα μόλις συνειδητοποιώ πόσο πολύ επικίνδυνο ήταν που δεν υπήρχαν προσβάσεις στη θάλασσα ή που οι δρόμοι ήταν τόσο στενοί. Δες εδώ: το πεύκο περνούσε μέσα από τη σκεπή, το βλέπαμε, τι χαριτωμένο. Ποτέ δεν είχαμε σκεφτεί ότι θα γινόταν δαδί και θα έκαιγε ζωντανούς τους ανθρώπους», λέει η Αννέζα.
«Αραγε, θα ξανακολυμπήσουμε ποτέ εδώ; Θα ξανακάτσουμε σ’ αυτά τα τραπεζάκια; Ο μισός μου εαυτός λέει όχι κι ο άλλος μισός λέει πως πρέπει όλοι να προσπαθήσουμε για να συνεχιστεί η ζωή. Δεν ξέρω…».
Οδικός χάρτης για ψυχολογική υποστήριξη
Η Ενωση «Μαζί για το Παιδί» παρέχει δωρεάν υπηρεσίες ψυχολογικής υποστήριξης αλλά και συμβουλευτικής καθοδήγησης σε παιδιά και οικογένειες που το έχουν ανάγκη λόγω των τελευταίων γεγονότων.
Επικοινωνήστε με τη συμβουλευτική γραμμή τού «Μαζί για το Παιδί» στο τηλέφωνο 115 25, Δευτέρα-Παρασκευή 9.00-21.00, για παροχή ψυχολογικής στήριξης μέσω τηλεφώνου ή online σε παιδιά, εφήβους και γονείς.
Παράλληλα, ψυχολόγοι και σύμβουλοι ψυχικής υγείας είναι διαθέσιμοι να υποδεχτούν διά ζώσης και να ακούσουν γονείς και παιδιά που βίωσαν από κοντά ή πιο μακριά το σοκ των πυρκαγιών και θέλουν να μιλήσουν ή να αναζητήσουν ψυχική υποστήριξη.
◼ Τηλεφωνική γραμμή στήριξης της «Μέριμνας» για γονείς, συγγενείς, εκπαιδευτικούς και επαγγελματίες ψυχικής υγείας, που είτε στηρίζουν παιδιά που έχουν χάσει συγγενείς ή φίλους τους είτε οικογένειες που θρηνούν την απώλεια παιδιού.
Συγκεκριμένα:
● Τηλεφωνική γραμμή στήριξης, τηλέφωνο 210 64 63 622, Δευτέρα-Παρασκευή 10.00-16.00.
● Παρέχει διά ζώσης ψυχολογική στήριξη στις οικογένειες με παιδιά ή εφήβους που έχασαν αγαπημένο τους άτομο, κατόπιν ραντεβού (στο 210 64 63 622), στα γραφεία της «Μέριμνας», Παπανικολή 2Α Χαλάνδρι.
Οι συμβουλές του υπουργείου Υγείας
Οι οδηγίες που εξέδωσε το υπουργείο Υγείας την προηγούμενη εβδομάδα είναι εξαιρετικά αναλυτικές για την καθημερινότητα των κατοίκων και πώς θα ξαναμπούν με όρους ασφάλειας στα σπίτια τους.
Ειδική αναφορά κάνει το υπουργείο στο ψυχικό τραύμα:
«Οι καταστροφές μπορούν να προκαλέσουν σωματικές και ψυχολογικές αντιδράσεις, επηρεάζοντας ή αλλοιώνοντας τη “συνήθη” μας συμπεριφορά για ένα διάστημα. Αμέσως μετά από μια καταστροφή οι άνθρωποι μπορεί να νιώθουν σοκαρισμένοι και ανακουφισμένοι που κατάφεραν να επιβιώσουν. Είναι λοιπόν σημαντικό να φροντίσετε τον εαυτό σας και την οικογένειά σας, στις μέρες και εβδομάδες που θα ακολουθήσουν. Δώστε ιδιαίτερη προσοχή στις αντιδράσεις των παιδιών, τα οποία στην πραγματικότητα χρειάζονται υποστήριξη».
