Αυτά που… κρύβουν οι γυναίκες
«Βυζιά»- ντοκιμαντέρ με πολλά μηνύματα για τον καρκίνο του μαστού και όχι μόνο, των Λιόπη Αμπατζή, Ανιές Σκλάβου και Στέλιου Τατάκη
O καρκίνος είναι μια ζόρικη ιστορία, τόσο ζόρικη που πολλοί δεν μπορούν να προφέρουν καν τη λέξη.
Κι έτσι δεν είναι σπάνιο το φαινόμενο γυναίκες θαρραλέες, γυναίκες που κάνουν απαιτητικές καριέρες ή έχουν περάσει τις δυσκολίες μιας εγκυμοσύνης και τις ωδίνες μιας γέννας να φοβούνται όσο τίποτα άλλο αυτό που θα έπρεπε από όλες μας να θεωρείται εξέταση ρουτίνας και ενδεχομένως να μας σώσει τη ζωή: τη μαστογραφία.
Η Ελληνική Αντικαρκινική Εταιρεία πριν από 15 χρόνια ξεκίνησε να τρέχει την εκστρατεία για τον καρκίνο του μαστού, αφιερώνοντας σ’ αυτήν όλο τον Οκτώβριο.
Κι όμως, παρ’ όλο που χιλιάδες γυναίκες έχουν κινητοποιηθεί, το κλίμα ανάμεσά μας είναι «δεν μιλάμε γι’ αυτά».
Οχι μόνο για τον καρκίνο, αλλά για τα στήθη μας γενικά, που βρίσκονται στον πυρήνα της θηλυκότητάς μας από τότε που είμαστε κοριτσάκια μέχρι τα βαθιά μας γεράματα.
Η ανθρωπολόγος Λιόπη Αμπατζή νόσησε από καρκίνο το 2009.
Το 2013 ξεκίνησε την έρευνα και σε συνεργασία με τους σκηνοθέτες Ανιές Σκλάβου και Στέλιο Τατάκη δούλεψαν πάνω στην ταινία που έκανε πρεμιέρα φέτος στο Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Θεσσαλονίκης και συνεχίζει με προβολές σε χώρους και φεστιβάλ.
Τα «Βυζιά» μιλάνε δυνατά για όλα αυτά για τα οποία επιλέγουμε να σωπαίνουμε.
↳ «Από τον Ιούνιο, που διαγνώστηκα πάλι με καρκίνο, τον αντιμετωπίζω ανοιχτά και μοιράζομαι τις εμπειρίες μου. Ο φόβος και η αγωνία είναι πάντα πρωτόγνωρα και τρομακτικά, αλλά αποκτώ δύναμη όποτε ομολογώ τις αδυναμίες μου και τις σκοτεινές μου σκέψεις. Οταν μοιράζομαι», μας λέει η ανθρωπολόγος Λιόπη Αμπατζή
Οπως είχε πει σε μια δημόσια ομιλία της η Αμπατζή, «όταν άρχισα να μιλώ για τον πόνο και να απαιτώ να με ακούσουν αλλά και να μου μιλήσουν οι δικοί μου, άρχισα να γιατρεύομαι. Βουβή με κρατούσε ο φόβος, άρρωστη ο τρόμος […], σήμερα, με το παιδιάστικο θάρρος, στέκομαι μπροστά σας και σας παρακαλώ και προσκαλώ να μιλάτε δημόσια για τον πόνο, τον φόβο, ειδικά τις μέρες που ζούμε… Ο φόβος σπάει στον δρόμο, μαζί με τους άλλους. Το να μιλάμε ανοιχτά για αυτά που μας πονάνε είναι μια γιορτή της ζωής, ένα ξόρκι της φθοράς, μια πραγματική δύναμη που δίνουμε στους άλλους – και παίρνουμε από αυτούς. Είναι πολιτική πράξη».
• Τι σημαίνει ειδικά ο καρκίνος του μαστού, τι τον διαφοροποιεί από άλλους;
Λιόπη: Από τον μαστό γνώρισε η ανθρωπότητα τον καρκίνο, όπως μαρτυρούν αιγυπτιακοί πάπυροι του 3.000 π.Χ. Αυτός ο καρκίνος δεν απειλεί μόνο τη ζωή μιας γυναίκας (και αρκετές φορές του άντρα). Απειλεί τον πυρήνα της ταυτότητάς της, γιατί το στήθος είναι το σύμβολο της θηλυκότητας. Ακόμα κι αν καταπολεμήσει την ασθένεια, το σώμα της έχει αλλάξει και το σημάδι είναι πάντα εκεί να το θυμίζει σε αυτήν και τους γύρω της.
Ανιές & Στέλιος: Γι’ αυτό και ένας από τους κεντρικούς άξονες σε ένα ντοκιμαντέρ για τα βυζιά είναι η ασθένεια που τα απειλεί. Δεν είναι τυχαίο άλλωστε ότι πιο εύκολα θα μιλήσει μια γυναίκα για το στήθος της ως ασθενής.
• Ο καρκίνος όσο δουλεύατε ήταν παρών στην ομάδα σας.
Λιόπη: Για μένα είναι παρών εδώ και οχτώ χρόνια. Τη χρονική περίοδο των γυρισμάτων ήταν σε ύφεση και λειτούργησε ψυχοθεραπευτικά η όλη διαδικασία για μένα. Ηταν καθοριστική η στάση, η ενσυναίσθηση, η αγάπη και η φροντίδα που πήρα από αυτούς τους δύο ανθρώπους (τον Στέλιο και την Ανιές).
Ανιές & Στέλιος: Δυστυχώς στην εποχή μας όλοι μας έχουμε τουλάχιστον μία εμπειρία με τον καρκίνο, είτε προσωπική είτε ενός αγαπημένου προσώπου. Ηταν αναπόφευκτο να επηρεαστούμε και εμείς από την ιστορία της Λιόπης, των γυναικών και των αντρών που μας μίλησαν, από τις δικές μας μνήμες. Αυτό που θελήσαμε ήταν να τον αντιμετωπίσουμε με τη σοβαρότητα και την ψυχραιμία που του αρμόζει, χωρίς μελοδραματισμούς.
• Γιατί επιλέξατε τη λέξη βυζιά;
Ανιές & Στέλιος: Στην πρώτη συνάντηση η Λιόπη μάς είπε: «Θέλω να κάνω ένα ντοκιμαντέρ για τα βυζιά. Τι σημαίνουν για τη γυναίκα, τον άντρα, την κοινωνία μας». Ηταν μία από τις λίγες φορές που βρήκαμε τίτλο για μια ταινία μας τόσο γρήγορα. Μία λέξη που αφορά μόνο το «γυναικείο» στήθος και που για κάποιο λόγο ντρεπόμαστε να τη χρησιμοποιήσουμε, όπως διστάζουμε να μιλήσουμε ανοιχτά γι’ αυτά. Και αυτή την απόφαση τη στήριξε κυρίως ο Στέλιος, ο άντρας της ομάδας.
Λιόπη:Είναι μια επιλογή που έχει πάντα ένα ρίσκο και ταυτόχρονα δείχνει την αμηχανία της κοινωνίας και των ίδιων των γυναικών απέναντι στο αρχαιότερο σύμβολο της ζωής.
• Αγαπούν οι γυναίκες τα βυζιά τους;
Λιόπη: Είναι ένας από τους προβληματισμούς που θέτει το ντοκιμαντέρ μας. Είναι σχέση αμήχανη και αμφίθυμη.
Ανιές: Είμαστε οι πιο αυστηροί κριτές του εαυτού μας και της εικόνας μας και σπάνια είμαστε ευχαριστημένες με αυτό που έχουμε. Πώς να ξεφύγουν τα βυζιά από αυτή την κατάσταση; Θα ήταν ωραίο να τα αγκαλιάζαμε και να τα αγαπάμε όπως κι αν είναι. Νομίζω θα μας απελευθέρωνε.
• Πώς αντιδρούν οι άντρες θεατές σας;
Λιόπη: Τους αγγίζει βαθιά και πολλοί έχουν ανοιχτεί μετά τις προβολές. Δείχνουν τη συγκίνησή τους και μοιράζονται μαζί μας ιστορίες από κοντινές αγαπημένες τους γυναίκες, μητέρες, αδελφές, συντρόφους.
Ανιές: Παράλληλα, τα άλλα θέματα που θέτουμε στο ντοκιμαντέρ, όπως ο θηλασμός, η λογοκρισία, το άγχος της εικόνας κτλ, τους βάζουν σε σκέψεις και συμμετέχουν κι αυτοί στις συζητήσεις που ανοίγουν.
• Πώς άλλαξε εσάς το ντοκιμαντέρ;
Ανιές & Στέλιος: Μέσα από τη συνεργασία και τη φιλία μας με τη Λιόπη κι από την ανταπόκριση των θεατών στο ντοκιμαντέρ είδαμε πόσο σημαντικό είναι να μοιράζεσαι αυτά που νιώθεις, όσο άσχημα κι αν είναι.
Λιόπη: Στη δημιουργία αυτού του ντοκιμαντέρ είχα πολλούς ρόλους. Η απόφαση που πήραμε να γίνει και η δική μου ιστορία ένας από τους άξονές του μού επέτρεψε να αποστασιοποιηθώ και να αλλάξει η ματιά μου απέναντι στην τελευταία οκταετία της ζωής μου. Από τον Ιούνιο, που διαγνώστηκα πάλι με καρκίνο, τον αντιμετωπίζω ανοιχτά και μοιράζομαι τις εμπειρίες μου. Ο φόβος και η αγωνία είναι πάντα πρωτόγνωρα και τρομακτικά, αλλά αποκτώ δύναμη όποτε ομολογώ τις αδυναμίες μου και τις σκοτεινές μου σκέψεις. Οταν μοιράζομαι.
