«Η Τερέζα Μέι θα χαϊδέψει τα αυτιά της λαϊκίστικης, ξενοφοβικής Δεξιάς»

 

Η Μέι θα προσπαθήσει να επιβάλει τους όρους της Βρετανίας στη διαπραγμάτευση, χρησιμοποιώντας το «Βασιλικό Προνόμιο» (Royal Prerogative) λέει η Χίλαρι Γουέραιτ

Η Χίλαρι Γουενράιτ επέστρεψε στην Αθήνα για πολλοστή φορά πριν από λίγες μέρες. Κοινωνική επιστήμονας, αρχισυντάκτρια του βρετανικού ριζοσπαστικού περιοδικού «Red Pepper» και επιστημονική συνεργάτρια του Transnational Institute, η Χίλαρι Γουενράιτ έχει αφιερώσει τη ζωή της στα κοινωνικά κινήματα τα οποία μελετά αλλά και παρακολουθεί ως ακτιβίστρια.

Η Χίλαρι ταξιδεύει σε όλο τον κόσμο μελετώντας τον τρόπο που οι άνθρωποι οργανώνονται και δρουν συλλογικά για να διεκδικήσουν τα κοινά αγαθά, αλλά και την ίδια τη δημοκρατία στην κοινωνία, στην πολιτική, στα κόμματα.

Ετσι, τα τελευταία χρόνια έρχεται πολύ συχνά και στην Ελλάδα μελετώντας το ελληνικό κίνημα, αλλά και το «φαινόμενο ΣΥΡΙΖΑ» από την εποχή που ήταν ένα μικρό κόμμα της ριζοσπαστικής Αριστεράς μέχρι την ιλιγγιώδη εκτόξευσή του στην εξουσία και τη σημερινή εξέλιξή του.

Η νίκη του Τσίπρα έφερε μια ιστορική υπόσχεση. Θα μπορούσε να έχει πραγματοποιηθεί αν η κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ είχε να αντιμετωπίσει πιο ευνοϊκές διεθνείς συνθήκες.

Αντ’ αυτού αντιμετώπισε την ηγεσία της Ευρωπαϊκής Ενωσης, που όχι απλώς υποστηρίζει τη λιτότητα σε όλη την ήπειρο, αλλά και το είχε βάλει σκοπό –με τρόπο που θυμίζει Ψυχρό Πόλεμο- να συντρίψει τον ΣΥΡΙΖΑ καταστρέφοντας έτσι το παράδειγμα το οποίο θα μπορούσε να είχε ανάψει τη σπίθα της εξέγερσης σε όλη τη Νότια Ευρώπη ενάντια στο καθεστώς της Ε.Ε. και του ΔΝΤ

• Τρεις μήνες μετά το Brexit, πώς αντιδρά η βρετανική κοινωνία;

Δεν έχουμε ζήσει ακόμα το ίδιο το Brexit, αλλά το δημοψήφισμα. Επειτα, η Βρετανία είναι πολλές κοινωνίες· χωρίζεται πολλαπλά. Καταρχήν, οι άνθρωποι ψήφισαν διαφορετικά ανά περιοχή. Στα Βόρεια, όπου η ψήφος υπέρ του Brexit ήταν ισχυρή, οι άνθρωποι νιώθουν εγκαταλειμμένοι ήδη από την εποχή της Θάτσερ και παραπεταμένοι από Μπλερ και Κάμερον.

Η ψήφος τους ήταν μια κραυγή διαμαρτυρίας στην κυρίαρχη πολιτική τάξη. Αλλού, σε περιοχές με μικρότερη εργατική παράδοση, η μετανάστευση ήταν το θέμα – κυρίως για τους συντηρητικούς ψηφοφόρους (ένας στους δύο ψηφοφόρους των Συντηρητικών ψήφισε υπέρ του Brexit, έναντι 70% των ψηφοφόρων των Εργατικών που ψήφισαν υπέρ του να μείνουμε στην Ευρώπη).

Είναι σαφές πως η πρωθυπουργός Μέι θα χαϊδέψει τ’ αυτιά της λαϊκίστικης, ξενοφοβικής Δεξιάς ανταγωνιζόμενη το UKIP.

Γνωρίζουμε, επίσης, ότι η Μέι θα προσπαθήσει να επιβάλει τους όρους της Βρετανίας στη διαπραγμάτευση, χρησιμοποιώντας το «Βασιλικό Προνόμιο» (Royal Prerogative) για να αποφύγει μια συζήτηση στη Βουλή των Κοινοτήτων, ένα δικαίωμα που της δίνεται από το βρετανικό Σύνταγμα.

Το πώς θα αντιδράσουν σ’ αυτό οι διάφορες εσωκομματικές ομάδες του Συντηρητικού Κόμματος μένει να φανεί, καθώς εκεί θα αντικατοπτριστούν και οι σοβαρές διαφωνίες ανάμεσα στους ισχυρούς «παίκτες» και τα λόμπι της οικονομικής ελίτ. Το σίγουρο είναι πως θα υπάρξει μεγάλη αναταραχή στους Συντηρητικούς, όπως και στους Εργατικούς.

Μια άλλη δυναμική έχει να κάνει με τις γεωγραφικές διαφορές. Ισως η πιο ενδιαφέρουσα επίπτωση της ψήφου για το Brexit είναι ο τρόπος που επηρεάζει τις πολιτικές της Σκοτίας.

Ενάμιση χρόνο μετά το δημοψήφισμα για την ανεξαρτησία της Σκοτίας, όπου οριακά κέρδισε η παραμονή στη Βρετανία, η πλειοψηφία ψήφισε υπέρ της παραμονής στην Ευρώπη.

Στη συνέχεια εξελέγη μια εθνικιστική κυβέρνηση στο Εδιμβούργο, η οποία τώρα ασκεί πίεση για ένα δεύτερο δημοψήφισμα για την ανεξαρτησία. Κι αυτό, όπως κι άλλες αντιδράσεις, θα διαμορφωθούν αναλόγως του τι είδους Brexit θα έχουμε στο τέλος.

• Σε επίπεδο οικονομίας;

Δεν έχει γίνει ακόμα σαφές και δεν θα γίνει μέχρι να ολοκληρωθεί η διαδικασία. Για την ώρα υπάρχει αστάθεια που προκαλεί σ’ ένα βαθμό παράλυση στον οικονομικό τομέα. Η καθημερινότητα δεν έχει ακόμα επηρεαστεί, αν και δεν αμφιβάλλω πως θα επηρεαστεί στο μέλλον.

• Μετά τη νίκη Κόρμπιν, τι αλλαγές θα δούμε στο κόμμα των Εργατικών;

Με περισσότερα από 500.000 μέλη, είναι το μεγαλύτερο αριστερό κόμμα στην Ευρώπη. Θα πολλαπλασιαστούν τα μέλη – κυρίως νέοι άνθρωποι.

Η άνοδος οφείλεται στην ισχυρή επιρροή του «Momentum», το οποίο υποστήριξε την καμπάνια υπέρ του Κόρμπιν. Αυτό το κίνημα συνδέει το κόμμα με κινήματα τα οποία είτε αγνοούσε είτε δεν μπορούσε να συνδεθεί μαζί τους – επισφαλείς εργαζόμενους, καταληψίες, κοινωνικά κέντρα, συνεταιρισμούς, ριζοσπάστες καλλιτέχνες.

Υποστηρίζει τον Κόρμπιν και ταυτόχρονα είναι ανοιχτό και ριζοσπαστικό σε ιδέες που έρχονται απ’ έξω από το κόμμα.

Ο Κόρμπιν κέρδισε την ηγεσία αλλά όχι την εξουσία εντός του κόμματος, το οποίο παραμένει εχθρικό όπως και η πλειοψηφία της κοινοβουλευτικής ομάδας, που βλέπει τη θερμή υποστήριξη στον Κόρμπιν από τα μέλη και τους υποστηρικτές περισσότερο σαν απειλή παρά σαν πηγή νομιμοποίησης.

• Ηρθατε στην Ελλάδα το 2014 και σήμερα. Ποιες είναι οι διαφορές που βλέπετε;

Πριν από 2 χρόνια εντυπωσιάστηκα από δύο χαρακτηριστικά του ΣΥΡΙΖΑ κι αυτά με έκαναν περισσότερο αισιόδοξη από ρεαλίστρια: τη βαθιά ριζωμένη σχέση του ΣΥΡΙΖΑ με τα κινήματα και τη σοβαρότητα των δομών αλληλεγγύης.

Ο τρόπος που τα κομματικά μέλη συμμετείχαν ως ισότιμοι στα κινήματα κι όχι σαν κομματικά μέλη που «κατέβασαν γραμμή» και ο τρόπος που ο ΣΥΡΙΖΑ εμπλεκόταν πρακτικά και υποστήριζε τις δομές αλληλεγγύης έδειχνε πως αναγνώριζε την αυτόνομη γνώση και τη δύναμη των κινημάτων κι έχτιζε μια γνήσια συνεργασία μαζί τους.

Εκανα πολλές συνεντεύξεις με στελέχη της ηγεσίας που ετοιμάζονταν να γίνουν υπουργοί. Εντυπωσιάστηκα από το γεγονός ότι συζητούσαν με δημόσιους υπάλληλους κι αναζητούσαν τρόπους να αναβαθμίσουν τη δημόσια διοίκηση, δημιουργούσαν επιτροπές για κάθε υπουργείο οι οποίες θα ενέπλεκαν και ειδικούς αλλά και ακτιβιστές.

Ετσι η κυβέρνηση του ΣΥΡΙΖΑ -συμμαχώντας με τα κινήματα και τους εργαζόμενους- θα μπορούσε να εμβαθύνει τη διαδικασία εκδημοκρατισμού πέραν των στενών ορίων της τυπικής κοινοβουλευτικής ευθύνης.

Το κλίμα ήταν ελπιδοφόρο, γεμάτο ενέργεια αλλά με επίγνωση των εμποδίων που έρχονται. Και ο κόσμος και τα κομματικά στελέχη και οι ακτιβιστές είχαν περισσότερο την αισιοδοξία της βούλησης κι έπνιγαν ακόμα και την εσωτερική τους φωνή, την απαισιοδοξία της γνώσης. Υπήρχε η αίσθηση ότι είμαστε στα πρόθυρα μιας ιστορικής αλλαγής.

Πραγματικά, η νίκη του Τσίπρα έφερε μια ιστορική υπόσχεση. Θα μπορούσε να έχει πραγματοποιηθεί αν η κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ είχε να αντιμετωπίσει πιο ευνοϊκές διεθνείς συνθήκες.

Αντ’ αυτού, αντιμετώπισε την ηγεσία της Ευρωπαϊκής Ενωσης που όχι απλώς υποστηρίζει τη λιτότητα σε όλη την ήπειρο, αλλά και το είχε βάλει σκοπό -με τρόπο που θυμίζει Ψυχρό Πόλεμο- να συντρίψει τον ΣΥΡΙΖΑ καταστρέφοντας έτσι το παράδειγμα το οποίο θα μπορούσε να είχε ανάψει τη σπίθα της εξέγερσης σε όλη τη Νότια Ευρώπη, ενάντια στο καθεστώς της Ε.Ε. και του ΔΝΤ.

Δεν νομίζω ότι η ηγεσία του ΣΥΡΙΖΑ είχε αντιληφθεί την αποφασιστικότητα να πολεμήσουν ενάντια στην ίδια την ύπαρξη αυτού του κόμματος. Αλλά και η ευρωπαϊκή ριζοσπαστική Αριστερά είχε πολλές καλές προθέσεις να δείξει αλληλεγγύη, αλλά δεν μπορούσε να μετατρέψει τις καλές προθέσεις σε δράση.

Οποια κριτική γίνεται εδώ, στην κυβέρνηση Τσίπρα, γίνεται με πλήρη συνείδηση της αποτυχίας της ευρωπαϊκής Αριστεράς να οργανώσει την αλληλεγγύη που θα μείωνε τη δύναμη της τρόικας να συντρίψει το μεταμορφωτικό σχέδιο του ΣΥΡΙΖΑ.

Στις επισκέψεις μου από τον Ιούλιο του 2014 και μετά, είδα ενδείξεις προβλημάτων – κυρίως υπεραισιοδοξία σε σχέση με την τρόικα. Εμαθα επίσης ότι η στρατηγική του μετασχηματισμού του κράτους μέσω της υποστήριξης προς τα κοινωνικά κινήματα -όπως λ.χ. τα κινήματα κατά των ιδιωτικοποιήσεων- δεν αποδίδει τα αναμενόμενα, καθώς προσκρούει στη διαφθορά και στο πελατειακό σύστημα που παραμένει ενδημικό στην Ελλάδα.

Στην τελευταία μου επίσκεψη τον προηγούμενο μήνα είδα μια βαθιά διαδικασία αναστοχασμού για ορισμένα πρώην και νυν ηγετικά στελέχη του κόμματος.

Κάποιοι αποχώρησαν καταγγέλλοντας τη διολίσθηση του ΣΥΡΙΖΑ σε μια λογική συμβατικής διακυβέρνησης και την απώλεια των δεσμών με τα κοινωνικά κινήματα, ενώ άλλοι παραμένουν μέσα στο κόμμα και εργάζονται για να ανακτήσουν την αυτονομία του κόμματος από την κυβέρνηση.

Η ελπίδα και ο ενθουσιασμός δεν υπάρχουν πια. Στους δρόμους συνάντησα μια μοιρολατρική άρνηση για πολιτικές συζητήσεις, λόγω της οργής για τις τσακισμένες ελπίδες.

Ποια είναι

Η Χίλαρι Γουενράιτ συνεργάζεται ως ερευνήτρια στο Πανεπιστήμιο του Bradford κι ως επισκέπτρια καθηγήτρια στα Πανεπιστήμια της Καλιφόρνιας, του Λος Αντζελες, του Ουισκόνσιν και του Τόκιο.

Στα βιβλία της μελετά την ευρωπαϊκή Αριστερά, την κοινωνία των πολιτών και τα κινήματα, τα συνδικάτα και δομές της άμεσης δημοκρατίας. Αρθρογραφεί -ανάμεσα σε άλλα- στον Guardian και τη Manifesto και εμφανίζεται ως σχολιάστρια στο BBC1 και το BBC World Service.