Ψηφίζουμε με το θυμικό;
Με αφορμή έρευνα για τα συναισθηματικά κριτήρια στην επιλογή κόμματος από τους πολίτες και την επιλογή Ν.Δ.- ΣΥΡΙΖΑ να παίξουν με τον φόβο και την ελπίδα αντιστοίχως, η «Εφ.Συν.» καταγράφει τη γνώμη των καθ’ ύλην αρμοδίων. | EUROKINISSI
Την Τρίτη το βράδυ, κατά τον προσφιλή του τρόπο επικοινωνίας, ο κοινοβουλευτικός εκπρόσωπος της Ν.Δ. τουιτάρει. Χτες το τουίτ στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης αναπαράγεται μαζικά. Τι το ιδιαίτερο είχε η φωτογραφία από τη διακόσμηση ενός μπαρ που ανέβασε ο Αδωνις Γεωργιάδης; Το κείμενό του ήταν εύγλωττο: «Σε μπαρ στο Χαλάνδρι έχουν καταλάβει τι μας περιμένει από Δευτέρα. Μαστίγιο και σφυροδρέπανο. Μην κλαίτε μετά».
Στον αντίποδα, ο Αλέξης Τσίπρας ανεβάζει στην προσωπική του σελίδα στο φέισμπουκ: «H Eλπίδα δεν έρχεται. Η Ελπίδα έφτασε. Είναι ήδη στα χέρια σας. Η Ελπίδα θα νικήσει». Το τουίτ του Αδ. Γεωργιάδη και το ποστάρισμα του Αλ. Τσίπρα αποτυπώνουν τον ρόλο που παίζουν τα συναισθήματα σε αυτές τις εκλογές.
«Με την καρδιά»
Είναι αυτό που ο Γκράμσι αποκαλούσε «οργανωμένο πολιτικό πάθος» κι ο Μαρξ «στιγμή ενθουσιασμού»: την Κυριακή «η χώρα που κατέχει το ρεκόρ των περισσότερων αλλαγών σε πρωθυπουργούς στην ευρωζώνη» (όπως γράφει η «Γκάρντιαν») δεν θα ψηφίσει μόνο με το μυαλό, αλλά και με την καρδιά. Εξ ου και στη δημοσκόπηση της GPO που είδαμε τη Δευτέρα στο Μέγκα οι ερωτήσεις δεν αφορούσαν μόνο την πρόθεση ψήφου ή την καταλληλότητα για την πρωθυπουργία, αλλά και το πώς νιώθουν οι ερωτώμενοι.
Και μόνο η αναγγελία του ερωτήματος ξεσήκωσε σάλο στο πάνελ. «Αρνούμαι κατηγορηματικά να δω μια τέτοια έρευνα», αναφώνησε η υποψήφια βουλευτής του ΚΚΕ, Λιάνα Κανέλλη. «Είναι ακριβώς η ίδια έρευνα που θα έκανε κανείς αν έβγαινε ένα καινούργιο σίριαλ για να δει τι συναισθήματα προκαλεί. Είναι λοιπόν εικονικό το ζήτημα». «Οταν λέτε ότι μετράτε την ανασφάλεια, τι εννοείτε; Ανασφάλεια ότι θα φύγουμε από το ευρώ; Οτι θα χρεοκοπήσουν οι τράπεζες; Οτι θα μπουν 500.000 παράνομοι μετανάστες κι η χώρα θα αλλοτριωθεί;», διερωτάτο ο υποψήφιος της Ν.Δ., Β. Κικίλιας.
■ Τι έδειξε λοιπόν η έρευνα που άναψε φωτιές; Στο ερώτημα «το ενδεχόμενο μιας κυβέρνησης με κορμό τον ΣΥΡΙΖΑ τι συναισθήματα σας προκαλεί;» απάντησαν: 33,2% ανασφάλεια, 29,9% ελπίδα, 13,7% φόβο, 11,8% αισιοδοξία, 2,8% θυμό, 2,7% σιγουριά, 5,9% ΔΞ/ΔΑ.
■ Στο ερώτημα για το ενδεχόμενο μιας κυβέρνησης με κορμό τη Ν.Δ. απάντησαν: 25,8% θυμό, 20,4% ανασφάλεια, 17,6% φόβο, 15,6% σιγουριά, 12,3% ελπίδα, 4,7% αισιοδοξία, 4,2% ΔΞ/ΔΑ.
«Καθοδηγούμενοι για δεκαετίες από συναισθήματα, οι Ελληνες εκλογείς βρίσκονται και πάλι στις αρχές του 2015 μπροστά σε ένα νέο συναισθηματικό δίλημμα, το οποίο παράλληλα καλλιεργείται και από τα ίδια τα κόμματα μέσω της τακτικής της επίκλησης στο συναίσθημα και της χρήσης συμβολισμών», γράφει ο επίκουρος καθηγητής του Πανεπιστημίου Μακεδονίας, Γιάννης Κωνσταντινίδης.
«Ο θυμός πιθανώς μετριάστηκε και για τον λόγο αυτό ο ένας από τους δύο αντιπάλους του “νέου δικομματισμού” προτιμά την έμφαση στην ελπίδα, ένα ακόμα συναίσθημα. Από την άλλη, ο φόβος συνεχίζει να έχει τη θέση του και σε αυτήν την αντιπαράθεση, καθώς άλλωστε αποτέλεσε, όπως αποδεικνύει η νίκη της Ν.Δ. το 2012, το κυρίαρχο συναίσθημα. Για άλλη μία φορά οι ελληνικές εκλογές μοιάζουν να είναι μια μάχη συναισθημάτων».
Κοινωνιολογία συγκινήσεων
«Φέρτε πίσω ξανά τα συναισθήματα» («bring emotions back in») είναι η κεντρική ιδέα γύρω από την οποία οργανώνεται η μελέτη για την κοινωνιολογία των συγκινήσεων (sociology of emotions). Σύμφωνα με τη βιβλιογραφία (Εφη Βερέμη,http://www.intellectum.org/articles/issues/intellectum4/ITL04P105117_Syn…), το 1984 η Aμερικανική Ενωση Κοινωνιολογίας καθιερώνει τον όρο «Κοινωνιολογία των συγκινήσεων» και δύο χρόνια μετά ο ομότιτλος ερευνητικός τομέας ξεκινά επίσημα τις εργασίες του. Το 1990 η Βρετανική Ενωση Κοινωνιολογίας συγκροτεί μόνιμη ομάδα για το ίδιο θέμα. Το 1994 η Ευρωπαϊκή Κοινωνιολογική Ενωση δημιουργεί ανάλογο ειδικό ερευνητικό δίκτυο.
O Νίκος Δεμερτζής, καθηγητής στο Τμήμα Επικοινωνίας και ΜΜΕ του Πανεπιστημίου Αθηνών, σε μια εξαιρετική μελέτη του επί του θέματος σημειώνει: «Η συγκίνηση συνιστά τον αναπόσπαστο κρίκο που συνδέει το υποκείμενο της δράσης με τις κοινωνικές δομές, ακριβώς επειδή ο άνθρωπος δεν αισθάνεται σε κοινωνικό κενό. Τόσο στις διαπροσωπικές σχέσεις όσο και σε μακροκοινωνικό επίπεδο, οι συγκινήσεις προσφέρουν την ψυχική πρώτη ύλη με την οποία τα υποκείμενα επενδύουν με νόημα και αξιολόγηση τη δράση τους (συμπάθεια, εμπιστοσύνη, ελπίδα, θυμό, ενθουσιασμό, αγανάκτηση, κ.λπ.). Το «πώς» και το «γιατί» της κοινωνικής δράσης και της αναπαραγωγής του συστήματος φωτίζεται καλύτερα όταν ιδωθούν και υπό το πρίσμα της λογικής των συγκινήσεων».
Ετσι λοιπόν, τα τόσο παραγνωρισμένα συναισθήματα στην Ελλάδα της κρίσης φαίνεται πως αυτήν την Κυριακή θα πάρουν την εκδίκησή τους…
Μαρία Κομνηνού, αναπλ. καθηγήτρια στο Τμήμα ΕΜΜΕ, ΕΚΠΑ
Σφυγμομετρήσεις και αισθήματα
Η αποτύπωση του δίπολου των συναισθημάτων φόβος/ελπίδα δεν μας εκπλήσσει. Ουσιαστικά, οι αιφνιδιαστικές εκλογές του Ιανουαρίου ήταν το αποκορύφωμα μιας στρατηγικής «φυγής προς τα εμπρός», που για τη Ν.Δ. συνοψίζεται στον μονόδρομο της λιτότητας και τον φόβο της αποπομπής από το ευρώ αν δεν συμμορφωθούμε προς τας υποδείξεις των δανειστών, ενώ από πλευράς ΣΥΡΙΖΑ, στη μεγάλη ανατροπή που θα επιτρέψει στην ελπίδα να ξαναγυρίσει στη χώρα.
Αυτό που είναι ενδεικτικό της τεράστιας πίεσης που ασκείται στην ελληνική κοινωνία είναι ότι το κυρίαρχο συναίσθημα που εκφράζουν οι ψηφοφόροι στο ενδεχόμενο μιας κυβέρνησης ΣΥΡΙΖΑ είναι η ανασφάλεια (33,2%) και ακολουθεί η ελπίδα με 29%. Ενώ το ενδεχόμενο μιας κυβέρνησης της Ν.Δ. προκαλεί μεν λιγότερη ανασφάλεια 20,4% αλλά μεγάλο ποσοστό θυμού (25,8%) και ελάχιστη ελπίδα (4,7%).
Είναι δηλαδή ενδεικτικό ότι η προεκλογική εκστρατεία του ΣΥΡΙΖΑ έχει πετύχει να ταυτίσει τη διακυβέρνηση της Ν.Δ. με αρνητικά αισθήματα, ενώ η Ν.Δ. μόνο μερικώς έχει πετύχει να εντείνει τα αισθήματα φόβου για την αλλαγή κατεύθυνσης στην οικονομική πολιτική που θα επιχειρήσει ΣΥΡΙΖΑ. Επειδή άλλωστε, όπως λένε οι Αγγλοσάξονες, πολλές φορές οι ψηφοφόροι ψηφίζουν, για να φύγει μια κυβέρνηση, και λιγότερο, γιατί συμφωνούν με το κόμμα της αντιπολίτευσης, είναι σαφές ότι η Ν.Δ. προκαλεί περισσότερο αρνητικά συναισθήματα απ’ ό,τι ο ΣΥΡΙΖΑ.
