Ο «αόρατος» συνδικαλισμός στα χρόνια των μνημονίων

«Κάτι σάπιο υπάρχει στο βασίλειο της Δανιμαρκίας», λέει ο Μάρκελλος στον Αμλετ. Στην περίπτωσή μας, στο ελληνικό συνδικαλιστικό κίνημα, η σήψη έχει φτάσει σε προχωρημένο στάδιο. 

Το 37ο Συνέδριο της ΓΣΕΕ ξεκινάει σήμερα στην Καλαμάτα στο φόντο των πρόσφατων ιλαροτραγικών γεγονότων της Ομοσπονδίας Ιδιωτικών Υπαλλήλων, η οποία τελικά δεν θα εκπροσωπηθεί.

«Μυρίζει μπαρούτι ενόψει του συνεδρίου της ΓΣΕΕ στην Καλαμάτα», γράφει η μεσσηνιακή εφημερίδα «Θάρρος», προαναγγέλλοντας τι θα συμβεί σήμερα.

Περίπου 400 σύνεδροι αναμένεται να καταλύσουν στο τετράστερο παραλιακό ξενοδοχείο Εlite για να συμμετάσχουν στις τετραήμερες διαδικασίες που ολοκληρώνονται Κυριακή 17 Μαρτίου, εκλέγοντας τα μέλη της νέας διοίκησης και τα υπόλοιπα όργανα της συνομοσπονδίας.

Στην Καλαμάτα αναμένονται αυξημένες αστυνομικές δυνάμεις, με ενισχύσεις από υπηρεσίες της Πελοποννήσου, σε συντονισμό με το αρχηγείο της ΕΛ.ΑΣ.

Η ίδια η ηγεσία της ΓΣΕΕ είχε ζητήσει συνδρομή από την υπουργό Προστασίας του Πολίτη για την ομαλή διεξαγωγή του συνεδρίου.

«Ολοι οι δρόμοι οδηγούν στην Καλαμάτα», προπαγανδίζουν εδώ και μήνες το ΠΑΜΕ και το ΚΚΕ, καλώντας σε πανστρατιά των «ταξικών σωματείων» απέναντι στον «εργοδοτικό συνδικαλισμό».

Η πλειοψηφία της διοίκησης της ΓΣΕΕ, από τη μεριά της, εξαπολύει μύδρους κατά του ΠΑΜΕ, κατηγορώντας το για τραμπουκισμούς, παρεμπόδιση της ελεύθερης συνδικαλιστικής δράσης και κομματική σκοπιμότητα.

Για «απύθμενο θράσος» και «κατρακύλα δίχως όρια» κατήγγειλε το ΠΑΜΕ η ΟΙΥΕ μόλις χθες, υποστηρίζοντας ότι επιχειρεί «με μαφιόζικο και πειρατικό τρόπο να κάνει κατάληψη της Ομοσπονδίας», αφού κατέθεσε ασφαλιστικά μέτρα για διορισμό μονοπαραταξιακής διοίκησης, μετά τις τρεις άκαρπες προσπάθειες για εκλογή διοίκησης.

Ωστόσο, το δυναμιτισμένο κλίμα και η ανταλλαγή λεκτικών πυρών μεταξύ συνδικαλιστικών παρατάξεων είναι αντιστρόφως ανάλογα με τη στάση αδιαφορίας που μοιάζει να επικρατεί στην κοινωνία απέναντι στον οργανωμένο συνδικαλισμό, πόσο μάλλον απέναντι στις ενδοσυνδικαλιστικές έριδες.

Δραματική επιδείνωση

Η συνδικαλιστική πυκνότητα στη χώρα μας είναι πολύ μικρή: σε έρευνα της VPRC το 2010, πριν από το ξέσπασμα της κρίσης, το 77% των μισθωτών του ιδιωτικού τομέα δήλωνε ότι δεν είναι μέλος κάποιου εργατικού σωματείου.

Στα χρόνια των μνημονίων η δραματική επιδείνωση της θέσης των εργαζομένων, η αλματώδης αύξηση της ανεργίας, η κανονικοποίηση της επισφαλούς μερικής εργασίας δεν κατάφεραν να ζωντανέψουν τη ΓΣΕΕ, παρά τους χιλιάδες ανθρώπους που ριζοσπαστικοποιήθηκαν και έδειξαν έμπρακτα στον δρόμο τη διάθεσή τους να αγωνιστούν.

Για πολλούς, κομβικό σημείο της απομάκρυνσης της ΓΣΕΕ από τους εργαζόμενους ήταν η στάση της στο δημοψήφισμα του 2015, όταν το κατήγγειλε ως διχαστικό.

Το ίδιο το κτίριο της ΓΣΕΕ, ακόμα βαμμένο με κόκκινες μπογιές που πετάχτηκαν σε κινητοποιήσεις διαμαρτυρίας, γραμμένο συχνά με συνθήματα όπως «ΥΕS-EE» και «Γενική Συνομοσπονδία Εργοδοτών Ελλάδας», οι εξέδρες της ΓΣΕΕ σε άδειες πλατείες σε άμαζες συγκεντρώσεις είναι ενδεικτικά στοιχεία της καχυποψίας, αν όχι της αποδοκιμασίας όλο και περισσότερων εργαζομένων.

Ωστόσο η αποστοίχιση του κόσμου από τα συνδικάτα δεν σημαίνει ότι δεν τα χρειάζεται.

Το 60% των ερωτηθέντων σε πρόσφατη δημοσκόπηση που έγινε για λογαριασμό του ΙΝΕ-ΓΣΕΕ ζήτησε από τα συνδικάτα «πιο δυναμικές διεκδικήσεις με απεργίες και κινητοποιήσεις».

Το ποσοστό είναι συντριπτικά μικρότερο από το 90% που επέλεξε ως προτεραιότητα των συνδικάτων «τη συμβουλευτική υποστήριξη, την επαγγελματική κατάρτιση και τις ειδικές μελέτες» ως βασική προτεραιότητα.

Συνδικαλιστικά βέλη

Τα προηγούμενα συνέδρια της ΓΣΕΕ στη Ρόδο το 2016 και στην Αλεξανδρούπολη το 2013 παρουσιάστηκαν μάλλον αρνητικά σε πολλά ΜΜΕ, διαφορετικών αποχρώσεων.

«Σάλος για το συνέδριο της χλιδής σε πεντάστερο ξενοδοχείο», έγραφαν για το 36ο Συνέδριο ενημερωτικές ιστοσελίδες.

«Συνέδριο σε άδειες καρέκλες με νόθους αντιπρόσωπους» και «Συνέδριο μακριά από τις ανάγκες των εργαζομένων» το αποκάλεσαν ΜΜΕ της εξωκοινοβουλευτικής Αριστεράς. Συνέδριο κλαυσίγελως» έγραφε το ρεπορτάζ της εβδομαδιαίας σατιρικής εφημερίδας «το Ποντίκι» για το συνέδριο στην Αλεξανδρούπολη, εκτιμώντας ότι «το 25% των συνέδρων είναι προϊόν νοθείας».

Το φετινό 37ο Συνέδριο πριν ξεκινήσει αντιμετωπίζεται με κριτική δυσπιστία: «Πάλη μηχανισμών και για ανταγωνισμό των εργοδοτικών-κυβερνητικών συνδικαλιστών (ΠΑΣΚΕ-ΔΑΚΕ-ΕΑΚ) με τους κομματικούς μηχανισμούς (ΠΑΜΕ), έξω από τα προβλήματα και τις ανάγκες της εργατικής τάξης», το αποκάλεσε η συνδικαλιστική παράταξη Μέτωπο Ταξικής Ανατροπής, που εκφράζει κυρίως δυνάμεις της ριζοσπαστικής Αριστεράς που έχουν αποστασιοποιηθεί από τον ΣΥΡΙΖΑ.

«Το ΠΑΜΕ καταγγέλλει τις εργοδοτικές παρεμβάσεις, τις “μαϊμού” αρχαιρεσίες και τις αδιαφανείς διαδικασίες, μόνο που και το ίδιο, όπου το παίρνει, χρησιμοποιεί ανάλογες μεθόδους», επισημαίνουν.

«Η διέξοδος δεν βρίσκεται σε έναν άγονο ανταγωνισμό των μηχανισμών για τον έλεγχο ενός συνδικαλιστικού κινήματος ξεδοντιασμένου και ανήμπορου να υπερασπίσει την εργατική τάξη», καταλήγουν, θεωρώντας αναγκαία την «επαναθεμελίωση και ανασυγκρότηση του συνδικαλισμού σε νέα βάση».

«Πρόβα συγκυβέρνησης»

Εκτιμήσεις συνδικαλιστών από τον χώρο της Αριστεράς, φιλικά προσκείμενων στον ΣΥΡΙΖΑ, στην εφημερίδα «Εποχή» και στο Left.gr, χαρακτηρίζουν το συνέδριο της ΓΣΕΕ «Πρόβα συγκυβέρνησης Ν.Δ.-ΚΙΝ.ΑΛΛ. σε κλίμα εκφυλισμού», δηλώνοντας ωστόσο αντίθετοι στο ενδεχόμενο παρουσίας της αστυνομίας.

Παράλληλα αντιτίθενται «στις πρακτικές του ΠΑΜΕ, το οποίο σταματά ανοιχτές διαδικασίες συνδικάτων επιστρατεύοντας τον πειθαρχημένο μηχανισμό του».

Από τον χώρο της αποκαλούμενης «μητσοτακικής Δεξιάς», όπως εκφράζεται από τη διάσπαση της ΔΑΚΕ «Ενότητα», έγινε έκκληση για αναβολή του συνεδρίου μετά τα γεγονότα στην ΟΙΥΕ.

Τέλος, για «επιχειρηματικό συνδικαλισμό με κορωνίδα την ΓΣΕΕ Α.Ε. με περίπου 100 μόνιμους εργαζόμενους, με δεκάδες ειδικούς συνεργάτες με ελαστική εργασία, αλλά κυρίως με χιλιάδες “ωφελούμενους”» κάνουν λόγο συνδικαλιστές πρωτοβάθμιων σωματείων στην εφημερίδα «Πριν» της εξωκοινοβουλευτικής Αριστεράς.

«Το ΙΝΕ, το ΚΕΚ και το ΚΑΝΕΠ της ΓΣΕΕ αποτελούν “ντίλερ” εργασίας μέσω προγραμμάτων επιταγής εισόδου στην εργασία, voucher, προγραμμάτων κοινωφελούς εργασίας και ευρωπαϊκών κονδυλίων εκατομμυρίων», σημειώνουν, χαρακτηρίζοντάς τα «επιχειρηματικά projects που προωθούν το σύγχρονο δουλεμπόριο της εργατικής τάξης μέσα από την παροχή μαθητείας και φθηνής εργασίας σε επιχειρήσεις».

«Το κίνημα θα αποφασίσει με ποιους θα πάει και ποιους θα αφήσει»

• Γιατί επιλέξατε το σύνθημα «Συνδικάτα εργατών, όχι των εργοδοτών» ως αιχμή των κινητοποιήσεων του ΠΑΜΕ για το συνέδριο της ΓΣΕΕ;

Πλέον, η παρουσία της εργοδοσίας στα συνδικάτα παίρνει σάρκα και οστά μέσω συγκεκριμένων συνδικαλιστικών στελεχών, που είναι οι ίδιοι εργοδότες και συμμετέχουν ακόμα και στα ανώτερα όργανα -το παράδειγμα του κ. Καραγεωργόπουλου είναι το πιο χαρακτηριστικό, αλλά υπάρχουν κι άλλοι. Εχουν και κάποια υπαλληλική ιδιότητα, αλλά η κύρια ιδιότητά τους είναι η εργοδοτική.

• Ο πρόεδρος της ΓΣΕΕ έχει απαντήσει ότι τα μέλη διοικήσεων σε τράπεζες έχουν εκλεγεί από τους συναδέλφους τους να τους εκπροσωπούν.

Οι απαντήσεις τους παραπέμπουν στη γραμμή που συγκρούεται ανέκαθεν με την ταξική γραμμή στο συνδικαλιστικό κίνημα. Παραδέχονται ότι έχουν την εργοδοτική ιδιότητα και τη διανθίζουν με άλλα πράγματα, π.χ. ότι η ιδιότητα αυτή μπορεί να έχει κάποιο όφελος για τους εργαζομένους. Τώρα ποιο όφελος μπορεί να έχει για τους εργαζομένους να ψηφίζει στο σωματείο τους ο γιος του προέδρου ναυτιλιακής εταιρείας, μόνο αυτοί ξέρουν…

• Το συνέδριο της ΓΣΕΕ ξεκινάει εν μέσω καταγγελιών και γεγονότων που αποπνέουν σήψη και εκφυλισμό. Δεν φοβάστε μήπως έτσι ένας ευρύτερος κόσμος αποξενωθεί ακόμα περισσότερο από ένα συνδικαλιστικό κίνημα που ούτως ή άλλως περνάει κρίση;

Αυτά ακριβώς τα φαινόμενα έχουν δημιουργήσει ήδη πρόβλημα στο συνδικαλιστικόκίνημα -η απομάκρυνση του κόσμου είναι το αποτέλεσμα. Οσο οι εργαζόμενοι ενημερώνονται και διεκδικούν να πάρουν την κατάσταση στα χέρια τους, τόσο ανοίγουμε δρόμο να εκλείψουν τα φαινόμενα εκφυλισμού.

• Ως τώρα το ΠΑΜΕ ασκούσε κριτική στη ΓΣΕΕ, αλλά συμμετείχε προσπαθώντας να αλλάξει τους συσχετισμούς. Τώρα μοιάζει να πηγαίνετε σε ανοιχτή ρήξη.

Παλεύουμε ώστε τα σωματεία να είναι μαζικά, να έχουν συλλογικές διαδικασίες, να έχουν προσανατολισμό τα συμφέροντα και τις ανάγκες των εργαζομένων. Αυτή η αντιπαράθεση υπήρχε, υπάρχει και θα υπάρχει. Οι διαδικασίες που κινούμε είναι οι πραγματικά ενωτικές. Είναι θεμιτή η αντιπαράθεση στο συνδικαλιστικό κίνημα, αθέμιτη είναι η ωμή παρέμβαση δυνάμεων που είναι ξένες στους εργαζομένους. Σ’ αυτή την κατεύθυνση δίνουμε τη μάχη. Το κίνημα θα αποφασίσει με ποιους θα πάει και ποιους θα αφήσει.

«Ο άνεργος δεν τρέχει στις διαδηλώσεις, τρέχει να βρει δουλειά…»

• Το συνέδριο της ΓΣΕΕ ξεκινά σε κλίμα πόλωσης, με ένθεν κακείθεν καταγγελίες για νοθεία και παρατυπίες σε σωματεία και εργατικά κέντρα. Υπάρχει μηχανισμός που ελέγχει τις καταγγελίες αυτές;

Ολα αυτά είναι μάχες χαρακωμάτων.Από το 1981, σε κάθε συνέδριο ακούγονται τέτοιες φωνές. Η ειδοποιός διαφορά τώρα είναι ότι το ΠΑΜΕ προσπαθεί να θέσει ευρύτερα ζητήματα, είτε για καταστάσεις που το ενοχλούν (όπως η ΟΙΥΕ όπου χάνει δυνάμεις) είτε εν όψει μιας παρατεταμένης προεκλογικής περιόδου. Τις διαδικασίες τις ελέγχει ο νόμος και το καταστατικό των οργανώσεων. Η μοναδική καταγγελία που ο νόμος καταδίκασε τους υπαιτίους είναι στο Συνδικάτο Μετάλλου της Λάρισας που πρόσκειται στο ΠΑΜΕ. Οι καταγγελίες περί εργοδοτών είναι έωλες. Λένε ότι στην ΟΙΥΕ ψήφισαν 400 διευθυντές -μπορεί να περιλαμβάνουν ώς και τον προϊστάμενο στα αλλαντικά.

• Λέτε ότι θέλετε να αφήσετε πίσω το κλίμα εσωστρέφειας και να επιχειρήσετε φυγή προς τα εμπρός. Θα προηγηθεί αυτοκριτική;

Αυτό θέλω να θέσω στο επίκεντρο της συζήτησης. Δεν είναι όμως ζήτημα μάχης μηχανισμού και εκκαθάρισης κάποιων απαράδεκτων πρακτικών, όπως η γραφειοκρατία. Το σοβαρότερο ζήτημα αφορά τον ρόλο που πρέπει να παίζουν τα συνδικάτα, τα οποία ταυτίστηκαν πολύ καιρό με τους κομματικούς μηχανισμούς. Το λέω ως συνδικαλιστής που υπηρέτησα πολλές φορές αυτή την πολιτική. Αυτό δεν πάει άλλο. Δεν πρέπει ούτε τα κόμματα να συμπεριφέρονται ως συνδικάτα ούτε τα συνδικάτα ως κόμματα.

• Ζητήσατε συνάντηση με την υπουργό Προστασίας του Πολίτη, λέγοντας ότι δεν θα επιτρέψετε να τρομοκρατεί το ΠΑΜΕ τις συλλογικές διαδικασίες. Σας κατηγόρησαν ότι φέρνετε τις δυνάμεις καταστολής στα συνδικάτα. Δεν μπορεί να περιφρουρήσει τις διαδικασίες του το συνδικαλιστικό κίνημα;

Εντός της αίθουσας του συνεδρίου, πρέπει να παραβρίσκονται οι σύνεδροι και μόνο. Εκεί να γίνει ανοιχτός, δημοκρατικός διάλογος. Δεν θέλουμε να γίνει, όμως, αυτό που έγινε σε άλλα εργατικά κέντρα, όπως στην Κατερίνη, που ξυλοκόπησαν την πρόεδρο. Ζητήσαμε από την υπουργό επισήμως να μην εμποδιστούν οι σύνεδροι να μπουν στην αίθουσα. Δεν θέλουμε να γίνει καμία βίαιη πράξη ανάμεσα σε συνδικαλιστές.

• Τα δημοσιεύματα για προηγούμενα συνέδρια της ΓΣΕΕ μιλάνε για φιέστες με υπέρογκο κόστος και άδειες καρέκλες. Πόσο θα κοστίσει το τωρινό συνέδριο;

Τα κόστη είναι αστεία σε σχέση με τον όγκο δουλειάς που υπάρχει. Αστείες είναι και οι τιμές των δωματίων, επειδή πάμε εκτός σεζόν. Οι άδειες καρέκλες είναι παθογένεια όλων των συνεδρίων, όχι μόνο των συνδικαλιστικών. Την παθογένεια που έχουν όλοι οι δημοκρατικοί θεσμοί τη φέρουμε κι εμείς.

• Στα συνέδρια της ΓΣΕΕ εκπροσωπούνται παραδοσιακοί κλάδοι, όπως οι πρώην ΔΕΚΟ και οι τράπεζες, ενώ απουσιάζει ο κόσμος της επισφαλούς εργασίας και οι νεότεροι εργαζόμενοι.

Θα ήθελα τα συνδικάτα να είναι πιο ελκτικά, να συμμετέχουν νέοι, δραστήριοι άνθρωποι. Αλλά αυτά εξαρτώνται από το πρωτοβάθμιο σωματείο. Αυτά εκλέγουν εκπρόσωπο στο δευτεροβάθμιο που στέλνει εκπροσώπους στη ΓΣΕΕ. Κάθε εκπρόσωπος στη ΓΣΕΕ αντιπροσωπεύει 1.000 εργαζομένους. Πρέπει να συζητήσουμε πώς ελκύεις τους νέους στα συνδικάτα. Ομως τον ελαστικώς απασχολούμενο, που δουλεύει μία ώρα σε μια δουλειά και τρεις σε άλλη, πού τον βρίσκεις; ‘Η αυτούς που βρίσκονται πίσω από ψηφιακές πλατφόρμες; Γι’ αυτό τα 100 χρόνια ΓΣΕΕ δεν τα γιορτάσαμε μόνο με συναυλίες, όπως λένε, αλλά με το πρώτο διεθνές συνέδριο που έγινε στην Ελλάδα για την 4η βιομηχανική επανάσταση.

• Η εξάπλωση των ελαστικών μορφών εργασίας ξεκίνησε πολύ πριν από τα μνημόνια. Τι κάνατε τόσα χρόνια;

Δεν μπορούσαμε να κάνουμε πολλά. Ζητήσαμε από τη νομοθεσία να το αντιμετωπίσει. Πρέπει να αντιμετωπιστούν σε πανευρωπαϊκό επίπεδο. Φυσικά, να κάνεις συμμέτοχο τον εργαζόμενο στη διεκδίκηση, αυτό όμως πρέπει να γίνει κυρίως μέσα από τα κλαδικά συνδικάτα.

• Ο ντελίβερι στο Περιστέρι πήγε στην Επιθεώρηση Εργασίας και τον ξυλοκόπησαν. Τι κάνετε για να μη συμβαίνουν τέτοια φαινόμενα;

Σε αυτές τις περιπτώσεις, όπως και με τους Πακιστανούς, συνδράμαμε. Από ένα σημείο και μετά, είναι θέμα των διωκτικών αρχών. Δεν αποθαρρύνει μόνο η εργοδοτική αυθαιρεσία, αλλά ο φόβος της ανεργίας. Στις μικρές επιχειρήσεις υπάρχει η σχέση «να σώσουμε τη βιοτεχνιούλα» και οι εργαζόμενοι γίνονται πολύ πιο ελαστικοί στα δικαιώματά τους.

• Στη Μανωλάδα δεν έγιναν οι εργαζόμενοι ελαστικοί από μόνοι τους.

Στη Μανωλάδα -και μπορώ να σας δώσω στοιχεία, γιατί εμείς πήγαμε στο Συμβούλιο της Ευρώπης-, είμαστε οι μόνοι που προσπαθήσαμε να κάνουμε κάτι. Ομως, για να είμαστε ειλικρινείς, κανένας χορτάτος δεν καταλαβαίνει τον νηστικό άνθρωπο. Δείτε ποιοι συμμετέχουν κατά τεκμήριο στα συνδικάτα. Κατ’ αρχάς όσοι έχουν εργασία. Οάνεργος δεν τρέχει στις διαδηλώσεις, τρέχει να βρει δουλειά. Συμφωνώ ότι θα έπρεπε να προσεγγίσουμε και τον άνεργο, πολλά θα έπρεπε… Ομως η ΓΣΕΕ είναι 45 άνθρωποι, οι οποίοι προσπαθούν να συντονίζουν τις δράσεις των συνδικάτων και να βάζουν τα πρώτα, τα κορυφαία αιτήματα. Η ΓΣΕΕ είναι συνομοσπονδία, δεν είναι ομοσπονδία με πολύ συνεκτικούς δεσμούς, είναι πιο χαλαρή. Το εύκολο είναι να πατήσουμε το κουμπί, να κηρύξουμε γενική απεργία. Θα συμμετέχουν όμως οι ομοσπονδίες, όπως π.χ. του ΠΑΜΕ, αν δεν συμφωνεί με την ατζέντα τους;

• Ποια θα είναι η αιχμή στο συνέδριό σας; Εχουμε μπροστά μας τη μάχη των συλλογικών συμβάσεων εργασίας. Με τι στρατηγική πηγαίνετε;

Το σύνθημά μας θα είναι ότι τα συνδικάτα ήταν, είναι και θα είναι δύναμη προόδου και δημοκρατίας. Τονίζουμε τη δημοκρατία, γιατί ζούμε μεγάλες απειλές για τις ανοιχτές δημοκρατίες και τονίζουμε την πρόοδο γιατί θέλουμε να χρησιμοποιήσουμε τη νέα τεχνολογία για να εκφράσουμε τα συμφέροντα των ελαστικώς απασχολούμενων.

• Και πώς θα γίνει πράξη;

Είναι πολύ δύσκολο. Πρέπει να αλλάξουν νοοτροπίες, να φάνε χαστούκια όλοι οι συνδικαλιστές -και εγώ. Ο κόσμος τούς ζητάει να ασχολούνται με αυτά και όχι τι έκανε κάποιος άθλιος σε ένα συνέδριο κι έκλεψε δυο ψήφους. Ετσι μας αποστρέφεται η κοινωνία και χάνουμε την αξιοπιστία που μας έχει μείνει.